SONDAJCILIK VE JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ

Jeoloji mühendisliğinde; petrol, doğalgaz, su, kömür, metalik maden ve endüstriyel hammaddeler gibi ekonomik önemi olan doğal kaynakların aranması, işletilmesi ve geliştirilmesi işlemlerinde sondaj çalışmalarına gereksinim duyulmaktadır. Ayrıca baraj, santral, köprü, gölet, kanal, konut, regülatör gibi mühendislik yapılarının temel koşullarının saptanması, tünel ve yol güzergahı tespitlerinde de sondaj çalışmalarına başvurulmaktadır.

Günümüzde sondaj çalışmaları, jeoloji mühendisliği uygulamalarında amaca ulaşmak için, tekniğine uygun olarak ve ekonomik unsurlar göz önünde bulundurularak kullanılması gereken bir araç konumundadır.

Sondaj, sadece mekanik aksamlardan oluşan bir makinanın çalışması veya delik delme işlemi olmayıp, pahalı, derin teknik bilgi ve sorumluluk gerektiren bir işlemdir. Kuyu boyutlarının(çap ve derinlik) belirlenmesi, açılması, kuyuiçi deneylerinin yapılması, değerlendirilmesi ve üretim anlamında   sondajcılık bir bütündür.

Sondaj çalışmaları, ameliyatına karar verilmiş bir hastaya ameliyat masasında yapılan işlemlerin tamamı olarak düşünebilir. Hastanın ameliyatına karar verilmeden önce hastalığın teşhis edilmesi(bir dizi muayene, röntgen ve bu işlem verilerinin yorumlanması) gereklidir. Yanlış teşhis yanlış ameliyat yönteminin uygulanmasına sebep olacaktır ve sonucu doğrudan etkileyecektir. Bu örnek ile sondajcılıkta jeoloji mühendisinin önemi kendiliğinden ortaya çıkmaktadır .Çünkü burada hastalığı teşhis edecek ve ameliyata karar verecek olan jeoloji mühendisidir.

Sondaj çalışmalarına geçilmeden önce yüzeysel jeolojik incelemelerin yapılması kaçınılmazdır. Çünkü sondaj çalışmalarının başarısı, jeolojik verilerin sağlamlığı ile doğru orantılıdır. Bu aşamanın(yüzeysel jeolojik inceleme) ihmal edilmesi durumunda sondaj problemleri yaşanması ve sonuca götüren verilerin elde edilememesi de tesadüf olmayacaktır.

Ülkemizde sondaj çalışmalarının ilk yıllarında jeoloji mühendisleri, yüzeysel jeolojik inceleme, sondaj yerinin tespiti, kuyudan çıkan formasyon örneklerinin incelenmesi ve yorumlanması çalışmalarında görev almıştır Bugün ise jeoloji mühendisleri bu görevlerini devam ettirmekle birlikte, çoğu sondaj çalışmasında sondaj şefi olarak yer almaktadır. Bu durum ülkemizde sondaj uygulaması yapan kamu ve özel kuruluşlardaki personel yapısı incelenerek tespit edilebilir.

Ülkemizde jeoloji mühendislerinin değişik sondaj çalışmalarında üstlendiği görevler şu şekildedir;

a.Petrol Sondajları

Jeoloji mühendisi, petrol sondaj çalışmalarında petrol veya kuyu jeoloğu olarak görev yapmaktadır. TPAO ve özel petrol şirketlerinde, kuyunun açılması sırasında kuyudan gelen formasyon örneklerinin incelenmesi ve değerlendirilmesi jeoloji mühendisleri tarafından yapılmaktadır.

b.Jeotermal Sondajlar

Jeoloji mühendisleri, jeotermal sondaj çalışmalarında kuyu jeoloğu veya sondaj şefi olarak görev yapmaktadır. MTA’da kuyu jeoloğu, İller Bankasında ise sondaj şefliği jeoloji mühendisleri tarafından yapılmaktadır.

 

c.Su Sondajları

Özel ve kamu kurumlarında (DSİ, İller Bankası, Köy Hizmetleri, Özel İdare Müdürlükleri vb.),su sondaj çalışmalarının tamamı jeoloji mühendisleri tarafından yönetilmektedir. Bu çalışmalarda, jeoloji mühendisleri sondaj şefi olarak görev almaktadır.

d.Jeoteknik Sondajlar

Özel ve kamu kurumlarında(DSİ, İller Bankası, TCK, EİEİ vb.), jeoteknik amaçlı temel ve enjeksiyon sondaj çalışmalarının tamamına yakını jeoloji mühendisleri tarafından yapılmaktadır. Jeoloji mühendisleri bu çalışmalarda sondaj şefi olarak görev yapmaktadır.

e.Maden Arama Sondajları

Kamu kurumlarında (MTA,TTK vb.) maden arama sondajlarında jeoloji mühendisleri ile maden mühendisleri birlikte çalışmaktadır. Özel kuruluşlarda ise çoğunlukla jeoloji mühendisleri görev yapmaktadır.

f.Patlatma Sondajları

Kamu kurumlarında (TKi vb.), patlatma sondajları çoğunlukla maden mühendisleri tarafından yapılmaktadır. Özel sektörde ise çok az sayıda Jeoloji mühendisi bu sondaj çalışmalarında görev yapmaktadır.

Sonuç olarak, jeoloji mühendisleri bütün sondaj çalışmalarında aktif olarak görev almaktadır. Verilen örneklerden ortaya çıkan bu sonuç, bilimin ve aldığı eğitimin gereği olarak jeoloji mühendisinin sondaj çalışmalarını yönlendirdiği ve yönettiği gerçeğidir. Jeoloji mühendisliği uygulamalarının bir parçası olan sondaj çalışmalarının tekniğine uygun olarak yapılması ülke kaynaklarımızın heba edilmeden kullanımını sağlayacağı gibi, jeolojik çalışmalarda zamandan ve ekonomiden de tasarruf sağlayacaktır. Dolayısıyla uygulamalı sondaj bilgisi, jeoloji mühendisinin meslek yaşamında başarılı olabilmesi için göz ardı edemeyeceği bir husustur. Bu sebeple, her jeoloji mühendisi sondaj yöntemleri, sondajın yapılışı ve yönetimi hakkında çok iyi bilgi sahibi olmalıdır.